Obchody 25-lecia obowiązywania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w Polsce

25 marca 2019 roku o godz. 13.30 na Wydziale Prawa i Administracji UAM odbyła się dyskusja z udziałem wiceministra MSZ Szymona Szynkowskiego vel Sęka oraz prof. Ingrid Detter de Frankopan dotycząca obowiązywania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Jako pierwsza zabrała głos emerytowana prof. Ingrid Detter de Frankopan z Uniwersytetu Oxfordzkiego. Poza przedstawieniem doświadczeń w pisaniu skarg do ETPCz (np. dotyczących sytuacji prawnej mieszkańców Laponii) prelegentka pozwalała sobie na liczne osobiste anegdoty. Skrytykowała także rozszerzanie definicji praw człowieka i wychodzenie poza klasyczne ich rozumienie ponieważ w praktyce tworzy to pole dla uznaniowości trybunału i nierównego traktowania spraw o tym samym ciężarze gatunkowym. Prof. de Frankopan za nierówne traktowanie obwiniała polityczną poprawność. Jako przykład podała oddalanie spraw o obrazę uczuć religijnych wnoszonych przez chrześcijan i przyjmowanie ich gdy skargę składają osoby innych wyznań.

Następnie wystąpił minister Szynkowski, który mówił o tym, że decyzja o przystąpieniu do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka była nieodłączną i niezbędną częścią przemian demokratycznych zapoczątkowanych w 1989 r. Była też realizacją moralnego zobowiązania, jakie demokratyczna opozycja z czasów komunistycznych podjęła wobec Polaków.

Minister opisał także podwaliny istniejącego obecnie w Polsce systemu wykonywania wyroków strasburskich, dzięki przyjęciu Programu Działań Rządu w sprawie wykonywania wyroków Trybunału i powołaniu Zespołu ds. Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Od 2007 roku doprowadzono do zinstytucjonalizowania procedury wykonywania i upowszechniania wyroków Trybunału w Polsce. Inicjatorem tego procesu oraz jego koordynatorem był, i nadal pozostaje, Pełnomocnik Ministra Spraw Zagranicznych ds. postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, wspierany przez powoływanego od 2012 r. Zastępcę ds. koordynacji wykonywania wyroków. Koordynująca rola MSZ wynika ze znajomości problematyki skarg wnoszonych przeciwko Polsce do Trybunału w Strasburgu, jak również standardów orzeczniczych Trybunału.

Od 2010 r. Polska wykonała ponad 1520 orzeczeń Trybunału: wyroków i decyzji. Liczba orzeczeń wymagających wykonania zawisłych przed Komitetem Ministrów Rady Europy spadła z poziomu 920 w 2011 r. do 100 na koniec ubiegłego roku. Polska nie jest już w gronie 10 państw z największą

liczbą niewykonanych orzeczeń Trybunału. Plasuje się teraz w środku stawki na 26 pozycji z 47.

Minister Szynkowski odniósł się także do uwag w dyskusji. Choć Europejski Trybunał Praw Człowieka cieszy się dużym autorytetem to odbiór tej instytucji jest diametralnie różny w grupie osób, która miała z nią styczność. Wynika to z faktu, że 95% skarg do ETPCz jest oddalanych nie dając obywatelom nadziei na wywalczenie sprawiedliwości. Ponadto większość spraw dotyczy przewlekłości postępowań sądowych, a jednocześnie same postępowania przed ETPCz noszą znamiona przewlekłości (6 lat lub dłużej). Ze względu na duże obciążenie Trybunału warto rozważyć jego reformę i rozbudowę. Tak by lepiej służył obywatelom potrzebującym interwencji tej instytucji.