Zsyłki na Sybir to bolesny element naszej historii. Rosja, najpierw carska, a później bolszewicka, stosowała to narzędzie w przypadku dzisiątków tysięcy Polaków, którzy chcieli żyć w wolnym kraju i o tę wolność walczyli.
Profesor Swietłana Mulina z Uniwersytetu w Omsku przybliżyła nam ten temat w czasie spotkania, które zorganizowaliśmy 8 maja w Kaliszu.
Pani Profesor Swietłana wykonała mozolną pracę analizy setek biogramów wielkopolskich zesłańców na Sybir. Dane te zawierały nie tylko nazwisko, wzrost czy kolor oczu, ale nawet zawód czy uzdolnienia artystyczne. Dzięki nim możemy dzisiaj z większą precyzją powiedzieć, kto trafiał na Syberię i za jakie czyny był karany przez władze carskie.
Zaskakujące było przedstawienie tematu zsyłek w szerszym kontekście. Większość z nas, słysząc o zsyłkach ma przed oczami katorgę, kajdany, choroby, odosobnienie, inwigilację i często śmierć. Taką postać przybierały one szczególnie w ostatnich czasy – kiedy to komunistyczna Rosja prześladowała Polaków II Rzeczpospolitej. Profesor Mulina skoncentrowała się jednak na okresach wcześniejszych – szczególnie na zsyłkach po konfederacji barskiej. Pod koniec XVII w. miały one charakter represyjny, jednak nie były a priori zorientowane na śmierć skazanych. Z analizy archiwaliów wynika, że zsyłani Polacy często zdobywali wśród miejscowej ludności szacunek i uznanie dzięki wykształceniu, znajomości języków, a także ogładzie, którą niosła cywilizacja łacińska.
Uczestnicy spotkania dowiedzieli się, iż każda fala zsyłek kończyła się amnestią – z wyjątkiem osób, które zostały skazane na cięższe (według władz carskich) przestępstwa. Fakt ten dotyczy jednak znów – wyłącznie pierwszych zsyłek pod koniec XVII w. i w pierwszej połowie wieku XIX.
Powyższe obserwacje nie przysłoniły jednak generalnych konkluzji – zsyłki były narzędziem zniewolenia Polaków i osłabiania ich pragnienia wolności.
